सह्याद्री मित्रहो,
आपला हक्काचा भटकंती कट्टा सुरु झाला, पहिल्याच कट्ट्यावर "trekking safety आणि mountaineering institute in india" असा भटकंतीमधला सर्वात महत्वाचा विषय आपण घेतला.
सुरेंद्र शेळके सर आणि सुनील पिसाळ सरांसारख्या अनुभवी गिर्यारोहकांचे अनुभव आपण ऐकले, भटक्यांना साजेशी अशी अगदी सकस चर्चा आपण कट्ट्यावर केली. ट्रेकिंगमध्ये safety सगळ्यात जास्त महत्वाची असून तीच कुठेतरी बाजूला पडते म्हणून हे विषय आपण अट्टाहासाने पहिल्याच कट्ट्यावर घेतले होते.
भटकंती कट्ट्याचा विषय डोक्यात अजून ताजा असतानाच आज किल्ले सिंहगडावर एक अत्यंत दुर्दैवी घटना घडली. सिंहगडावर भटकंतीसाठी गेलेल्या तीन गिर्यारोहक मित्रांपैकी एकाचा कड्याहून तोल जाऊन दुर्दैवी अंत झाला. आपले गिर्यारोहक मित्र Sunil Pisal सर, Pappu Bhosale, दुर्गप्रेमी गिरीभ्रमण संस्थेचे पाच-दहा गिर्यारोहक घटनेची माहिती मिळाल्या मिळाल्या तासाभरात तिथे पोहोंचलेले पण तोवर काळाने घात केला होता, चुकचुकण्यावाचून आपल्या मित्रांच्या हातात काहीच शिल्लक नव्हतं. सिंहगडासारखा गिर्यारोहणाच्या दृष्टीने अत्यंत सोपा समजल्या जाणार्या किल्ल्यावर जर अशी घटना होऊ शकते तर सह्याद्रीच्या अनगड वाटांवर थोडसंही दुर्लक्ष किती महागात पडू शकेल याचा विचारही काळजाला पीळ पाडतो.
आज सिंहगडावर मृत्यूमुखी पडलेल्या गिर्यारोहकाच्या मृतआत्म्याला सद्गती लाभो, त्याच्या काय चुका होत्या हे उगाळत बसण्यासाठी सदरील पोस्ट टाकण्याचा माझा हेतू नाही. प्रत्येक नव्या-जुन्या गिर्यारोहकाने स्वतःच्या मर्यादा ओळखाव्या आणि त्याच मर्यादेत स्वतःला जखडून ठेवावं एवढाच निखळ हेतू ह्या पोस्ट मागे आहे. स्वतःच्या मर्यादांपलीकडे साहस सुरु होतं हे जरी काही अंशी खरं असलं तरी, ज्या साहसाला आपण सामोरे जाणार आहोत त्याच्याशी दोन हात करण्याची पूर्ण तयारी असल्याशिवाय त्यात उतरणं म्हणजे फक्त जीवाशी खेळ असतो. स्वतःच्या मर्यादा प्रमाणापेक्षा जास्त ताणण्यात एक-दोन वेळा यश मिळेलही पण प्रत्येक वेळी नशीब साथ देईलच असं नाही.
मित्रहो,
महिन्यातून एखादी भटकंती कमी झाली तरी चालेल, एखाद्या भटकंतीमध्ये छायाचित्रण करायला नाही मिळालं तरी चालेल पण तुम्ही जसे गेलेलात तसेच परत यायला हवं, इतर कुठच्याही गोष्टीला स्वतःच्या आणि तुमच्या सोबत भटकंतीला आलेल्या मित्राच्या सुरक्षेपेक्षा कमी महत्व द्या.
काही अगदी अगदी साधे भटकंती नियम देतोय जेणेकरून डोंगरात कमीत कमी अपघात संभवतील. ( भटकंती सुरक्षेच्या अनुषंगाने कोणाला अजून काही सुचवायचं असेल तर कमेंटमध्ये जरूर सुचवा, सगळ्या सूचना एकत्र करून त्याची ".doc file" सर्वांसाठी उपलोड केली जाईल. )
________________________________________
१) कुठेही भटकंतीला जाताना कुठे जाणार आहात याची पुस्तकांतून, इंटरनेटच्या माध्यमातून, अनुभवी भटक्यांकडून सर्व बारकावे काढून घ्या.
________________________________________
२) solo trek कटाक्षाने टाळा, किमान तीन आणि जास्तीत जास्त ५ ते ७ डोंगरमित्र सोबत असावीत.
________________________________________
३) गडांवर जाणाऱ्या धोपट वाटा सोडून ढोर-वाटा, चोरवाटांनी गडावर जायचं असेल तर स्थानिकांशी पूर्ण चौकशी करूनचं अश्या वाटा तुडवाव्या. अश्या वाटांचा जाणकार एखादा
स्थानिक गावकरी वाटाड्या म्हणून घ्यावा. अती घाई किंवा वेडं साहस करू नये.
________________________________________
४) बॅग भरताना, जास्तीचे जेवण- मुबलक पाणी- प्रथमोपचार पेटी आणि विजेरी न चुकता घ्यावी. "जेवण तिथे मिळेल, पाणी गडावर असेल, दिवसा-उजेडी परतू" अश्या हिशोबात राहू नये. १-२ किलो जास्ती वजन बॅगेत असलं तर फार काही मोठा फरक पडत नाही.
________________________________________
५) स्थानिक गावकर्यांमध्ये आवर्जून मिसळा. त्यांचे फोन नंबर घेवून ठेवा. त्यांच्या मांडीला मांडी लावून बसा, वेगळेपणा\मोठेपणा दाखवू नका. कठीण प्रसंगी हीच मंडळी मदत करणारी ठरतात.
________________________________________
६) bsnl- Idea - vodafone (बहुतांशी डोंगरात या तीन network ला बर्यापैकी रेंज असते.) अशी दोन-तीन कार्ड बाळगा, प्रत्येक कार्डमध्ये किमान १० रुपये तरी बॅलेंस असावं.
________________________________________
७) मोबाईल अगदी साधा असावा, ज्याची battery life जास्त असावी, जेणेकरून मोठ्या ट्रेकमधेही फोन बंद पडणार नाही. कट्ट्यावर दाखवलेला Maxx Power House-MX200 mobile मोठ्या ट्रेकसाठी अगदी योग्य आहे.
________________________________________
८) महागडे मोबाईल इंटरनेटसाठी ट्रेकमध्ये नेणं टाळावं, GPS साठी मोबाईल इंटरनेट वापरणार असाल तर हरकत नाही.
________________________________________
९) अवघड ट्रेकमध्ये अवजड कॅमेरे आणि लेन्सचे लटांबर वागवू नये. ते बोचकं सांभाळण्यात अर्धा जीव निघतो.
________________________________________
१०) जगापेक्षा वेगळा कॅमेरा अँगल हवा म्हणून जाता येत नाही अश्या जागी जाणं, कड्याच्या अगदी टोकाला उभं राहून सेल्फी काढणं कटाक्षानं टाळावं.
________________________________________
११) डोंगरात रात्री मुक्काम असेल तर अंधार होण्याआधी मुक्कामाची जागा निवडावी. झोपायला टेंट असेल तर उत्तम, विंचू-काट्याची भीती राहत नाहीत, टेंट नसेल तर मुक्कामासाठीच्या जागेचा प्रत्येक कोपरा काठी आपटून तपासून घ्यावा, साप-विंचू-गोम किंवा तत्सम विषारी प्राणी असू शकतो.
________________________________________
१२) पावसाळ्यात पायवाटा आणि हिवाळ्यात दव पडल्याने वाळलेलं गवत कमालीचं निसरडं होतं. तेंव्हा पावसाळयात आणि वाळलेल्या गवतावर अगदी जपून चालावं.
________________________________________
१३) जंगली सरपटणाऱ्या प्राणी-कीटकांची योग्य माहिती असल्याशिवाय हातात घेवून छायाचित्रण करू नये. सापांचं छायाचित्रण अगदी जवळ जाऊन करू नये. मण्यार-घोणस-फुरसे-नाग अश्या सापांचा प्रतिक्षेप (reflex) अत्यंत शीघ्र असतो. आपण हात मागे घेई पर्यंत घोणस-फुरसे चावा घेवून परतलेले असतात. डोंगरात जर असा साप चावला तर वेळेत उपचारही मिळू शकणार नाही.
________________________________________
१४) जंगलात कॅमो प्रिंटचे कपडे असावीत आणि प्रस्तरारोहणावेळी पिवळ्या किंवा भडक रंगाचे कपडे असावेत. पूर्ण बाहीचे शर्ट आणि फुल पँट उत्तम.
________________________________________
१५) चांगल्या ग्रीपचे बूट भटकंतीमध्ये खूप महत्वाचे. महागड्या बुटांनाच फक्त ग्रीप असते असं काही नाही. Action चे trekking शूज फक्त ९०० रुपयांमध्ये येतात, त्यांना चांगली ग्रीप आहे.
________________________________________
१६) चालताना knee cap आणि trekking stick वापरावी, दोन्हींच्या वापराने गुढघ्यावर ३०% कमी भर पडतो.
________________________________________
१७) दारू किंवा कसलंही व्यसन कधीही वाईटचं, डोंगरात तर ते सर्वात वाईट. नशेत अपघाताचे प्रमाणे कित्त्येक पटीने वाढतं. डोंगरात कसलंही व्यसन करू नका, करू देऊ नका.
________________________________________
१८) सर्व भटक्यांनी चार आठवड्याचा वेळ काढून basic mountaineering course करावाच. त्याला पर्याय नाही.
mountaineering institute in india
1) Nehru Institute Of Mountaineering, uttarkashi
2) Himalayan Mountaineering Institute, darjeeling
3) Indian Institute of Skiing and Mountaineering, Gulmarg
4) atal bihari vajpayee mountaineering institute, manali
भारतात हे चार institutes आहेत, त्यांच्या website दिल्या आहेत, वेळ काढून चाळा.
basic आणि advanced असे दोन कोर्स असतात, दोन्ही कोर्सची संपूर्ण माहिती लेख स्वरुपात लवकरच पोस्ट केली जाईल.
अशोक पवार-पाटील सरांचे "सुळक्याकडून सुळक्याकडे" हे पुस्तक आवर्जून घ्या, त्यात प्रस्तरारोहणाची- mountaineering institutes ची सविस्तर माहिती दिली आहे.
________________________________________
१९) डीओड्रंट-पावडर किंवा उग्र वासाचे तेल अजिबात वापरू नयेत, अश्याने मधमाश्या- गांधीलमाश्या खवळतात, मधमाश्यांचा-गांधीलमाश्यांचा हल्ला संभवतो.
________________________________________
२०) चहा-जेवण्यासाठी चूल पेटवताना आसपास मोहोळ नाही ना याची शहानिशा करून घ्यावी, धुराने चिडलेल्या मधमाश्या हल्ला करू शकतात. जेवण बनल्यावर चूल व्यवस्थित विझवावी, चुलीत आग धुसमसत असेल तर वाऱ्याने ठिणगी उडून अघटीत घटना घडू शकते.
________________________________________
२१) प्रत्येक भटकंतीमध्ये किमान ५०-६० फुटी दोर बाळगावा,५०-६० फुटी छोटे वाटणारे कडे सुद्धा धोका देऊ शकतात. असे कडे चढून गेल्यावर काही ठिकाणी dead block होऊ शकतो, पुढे किंवा मागे फिरणं ही अश्यक्य होऊन जातं आणि अपघात घडतात. छोटा दोर असेल तर असे कडे पार करायला फारसा त्रास होत नाही.
________________________________________
२२) घरच्या मंडळींना तुम्ही कुठे जाताय, कधी परत येताय, सोबत कोण कोण आहे, सोबतच्या मित्रांचे मोबाईल नंबर, किती दिवसांची भटकंती आहे, रात्री कुठे राहणार आहात अशी सगळी माहिती द्या. रेंज मिळेल तिथून घरी एक फोन करून ख्यालीखुशाली कळवा.
________________________________________
मित्रहो लक्षात ठेवा "सीर सलामत तो पगडी पचास", सह्याद्री कुठे निघून जाणार नाही, तेंव्हा घाई कसली. सह्याद्रीची काळजी घ्या, स्वतःची काळजी घ्या. निसर्गाशी तादात्म साधा. भटकंतीचा निखालस आनंद लुटा.
याऊपर trekking safety बद्दल कोणाला काही सुचवायचं असेल तर नक्की सुचवा, सर्व महत्वाचे मुद्दे एकत्र केले जातील.
#भटकंती_कट्टा
#Trek_Safe
